Wykłady > Zarządzanie ryzykiem > Pojęcie ryzyka

9.2 Pojęcie ryzyka



Definicja ryzyka w projektach informatycznych

Nieodzowną cechą wszystkich projektów jest niepewność. Wynika ona z nowatorskiego charakteru tych przedsięwzięć. Niepewność w projektach informatycznych wynika z faktu, iż wykorzystuje się tu bardzo szybko zmieniające się technologie. Praktycznie uniemożliwia to prowadzenie projektów długoterminowych. Oprócz tego projekty informatyczne zależą od innych złożonych struktur, które również podlegają zmianom. Nałożenie się tych dwóch faktów powoduje ogromny wzrost ryzyka niepowodzenia takiego projektu.
W praktyce niepewność i ryzyko są ściśle ze sobą związane. W literaturze tematu spotkać można stwierdzenie, iż „ryzyko jest zobiektywizowaną niepewnością wystąpienia niepożądanego zdarzenia&.
Ponieważ każdy nowy projekt informatyczny jest inny, nie można się odwołać do wcześniejszych prac, co powoduje różne błędne decyzje i pomyłki. Myśląc o ryzyku, myślimy o wydarzeniach, które się jeszcze nie wydarzyły, a mogą mieć ogromny wpływ na nasze dalsze działania. Każde ryzyko jest potencjalnym i niepożądanym zdarzeniem, które może spowodować, iż cel założony na początku projektu nie zostanie osiągnięty. Wiele osób, które w mniejszym lub większym stopniu ma wpływ na zarządzanie projektem, ma wiele obaw przed podejmowaniem ryzykownych decyzji. Równie trudna decyzją do podjęcia jest określenie poziomu tego ryzyka. Zbyt ryzykowne decyzje mogą doprowadzić do ogromnych start finansowych. Każdy jednak wie, że od stopnia ryzyka zależy wielkość zysku. Słowa te dokładnie ilustruje rysunek.



Rysunek. Relacja pomiędzy ryzykiem a ROI (Return on Investment – zysk z inwestycji) Oś pionowa prezentuje potencjalne zyski z zainwestowanych środków, natomiast oś pozioma przedstawia ryzyko, jakie podejmuje się przy danej inwestycji. Wykres ten nie jest jednakowy dla wszystkich projektów. W każdym projekcie wygląd krzywa przebiega trochę inaczej. Z rysunku tego wynika jednak, iż podejmowanie ryzykownych decyzji często przynosi zamierzone efekty.
Są oczywiście pewne granice. Po przekroczeniu pewnego punktu, pomimo wzrostu stopnia ryzyka, zwrot z inwestycji pozostaje na tym samym poziomie. Odnalezienie tego punktu krytycznego jest właśnie zadaniem każdego kierownika projektu.

Zdanie o ryzyku (ang. Risk Statement)

Najlepszą metoda zobrazowania ryzyka jest diagram reprezentujący zdanie o ryzyku.



Rysunek. Diagram zdania o ryzyku

Powyższy diagram reprezentuje zdanie w formie implikacji. Poprzednik tej implikacji opisuje warunek wystąpienia ryzyka, następnik natomiast mówi o konsekwencjach tego warunku. Zdanie o ryzyku przyczynia się do łatwiejszej oceny dwóch podstawowych atrybutów, które mają decydujący wpływ przy ocenie ryzyka. Atrybutami tymi są:
 • prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka,
 • wpływ zaistniałego ryzyka na projekt;
Ryzyka występujące w zdaniu o ryzyku zostają poddane ocenie prawdopodobieństwa (ang. Probability) wystąpienia danego zagrożenia. Następnik implikacji umożliwia ocenę wpływu (ang. Impact) wystąpienia danego ryzyka. Obydwa te czynniki dają nam bardzo popularna miarę, która nosi nazwę ekspozycja (ang. Exposure):



gdzie:
E(r) – ekspozycja ryzyka,
P(r) – prawdopodobieństwo wystąpienia ryzyka,
I(r) – wpływ ryzyka na projekt;

Znane są dwa sposoby tworzenia zdań o ryzyku. Różnice te polegają na usytuowaniu prawdopodobieństwa w zdaniu.
1. Prawdopodobieństwo w poprzedniku.
W zdaniu tym poprzednik wskazuje na prawdopodobieństwo wystąpienia warunku, następnik opisuje konsekwencję tegoż warunku.
Przykład: „Palenie papierosa w pobliżu stacji benzynowej jest wzbronione, może doprowadzić do jej wybuchu; Stacja benzynowa spłonie”

2. Prawdopodobieństwo w następniku. Natomiast w tym zdaniu w poprzedniku zawarta jest informacja prawdziwa (warunek), a następnik zawiera informację z możliwa konsekwencją tego warunku.
Przykład: „Palenie papierosa w pobliżu stacji benzynowej jest wzbronione; Może dojść do wybuchu i spłonięcia stacji benzynowej”

Skale oceny wpływu

Istnieją dwie skale oceny wpływu:
 • bezwzględna – identyczna dla całej organizacji nie zależnie od projektu
 • względna – dopasowana do danego projektu Skala może być wyrażana różnie w zależności od preferencji. Można stosować cyfry z przedziału <1,4>, bądź określić ją słownie
(katastrofalny,..., nieistotny). Oprócz określenia skali, należy jeszcze zdefiniować nazwy dla poszczególnych wartości wpływów, ponieważ wpływ ryzyka odnosi się bezpośrednio do sukcesu projektu.



 

Komponent à

Kategoria

      ¯

Wydajność

Wsparcie

Koszt

Harmonogram

Katastrofalny

Niezrealizowanie wydajności technicznej

brak

Przekroczenie budżetu o >50%

Zakończenie nieosiągalne w przewidywalnym horyzoncie czasowym

Krytyczny

Znaczący spadek wydajności technicznej.

Znaczne opóźnienia w modyfikacji oprogramowania

Przekroczenie budżetu o ok. 30%

Opóźnienie rzędu 30 % planowanego czasu realizacji

Marginalny

Pewne redukcje w wydajności technicznej

Niewielkie opóźnienia w modyfikacji oprogramowania

Przekroczenie budżetu o ok. 10%

Opóźnienie rzędu 10 % planowanego czasu realizacji

Nieistotny

Minimalne redukcje w drobnych detalach wydajności technicznej

Irytujące i kłopotliwe utrzymanie

Konsumpcja części buforu w ramach budżetu

Konsumpcja części buforu w ramach harmonogramu

 

    Macierz ta jest wygodną formą, dzięki której osoba dokonująca oceny ryzyka wie, co tak naprawdę znaczy dany rodzaj wpływu. Osoba korzystają z tej macierzy dokonuje jedynie identyfikacji czynnika sukcesu tj. komponentu, na który ryzyko wpływa najbardziej, po czym musi stwierdzić, jak bardzo dane ryzyko wpłynie na dany czynnik.

Skale oceny ekspozycji (ang. exposure)

    Tutaj podobnie jak w dwóch poprzednich przypadkach mamy do dyspozycji dwie skale: liczbową z przedziału <1,6> lub słowną (wysoka, średnia, niska).
W przypadku wyrażania ekspozycji skalą liczbową musimy stosować skale liczbową również w ocenie wpływu i prawdopodobieństwa. Wtedy łatwo daje się podstawić to do podanego wcześniej wzoru P(r)*I(r). W przypadku, gdy wyrażamy prawdopodobieństwo i wpływ słownie, do wyliczenia ekspozycji niezbędna jest macierz, za pomocą której odczytamy iloczyn tych dwóch czynników.

         P(r) à

I(r)

  ¯

Bardzo prawdopodobne

(3)

Mający szansę

(2)

Mało prawdopodobne

(1)

4 – Katastrofalny

Wysokie      6

Wysokie       5

Średnie          4

3 – Krytyczny      

Wysokie      5

Średnie         4

Średnie          3

2 – Marginalny       

Średnie        4

Średnie        3

Niskie            2

1 – Nieistotny

Średnie        3

Niskie          2

Niskie           1

 

 

    Innym skutecznym sposobem wizualizacji ekspozycji jest wykres. Zawiera on krzywe referencyjne dla kilku podstawowych poziomów ekspozycji. Punktowa wartość oceny ryzyka uzyskana droga konsensusu pomiędzy oceniającymi nie obrazuje faktycznej rozpiętości prawdopodobieństwa lub wpływu i sprawia wrażenie pewności tam, gdzie faktycznie jej nie ma. Dozwolone jest czasami dokonywanie reprezentacji prawdopodobieństwa i wpływu przedziałami. Jeżeli te dwa czynniki można obrazować w przedziałach, to nie trudno się domyśleć, iż możliwość takiej reprezentacji musi mieć też i ekspozycja.





Przejdź dalej




Wykłady > Zarządzanie ryzykiem > Pojecie ryzyka